Fotoğraflar görünen dünyanın olduğu üzere aktarıldığı görüntülerdir. Fotoğrafik görüntü, merceklerin içinden geçen ışığın diyafram açıklığına bağlı, belirlenmiş süre boyunca hassas yüzeyin üzerine düşmesiyle oluşur. Fotoğrafın icadında en değerli buluş ise mekanik sistem yani Camera Obscura’nın keşfidir. Neredeyse 2500 yıllık bir geçmişi olan karanlık kutunun tarihî gelişimine Nicéphore Niepce’in çektiği birinci fotoğrafın nasıl çekildiğine birlikte bakalım.
İnsan, geçmişten bugüne çeşitli tekniklerle vakte karşı koymaya çalıştı. Yalnızca ölümsüz olmanın değil var olan gerçekliği müdafaanın yollarını aradı. Birinci vakitlerde ölülerin vücutlarına ziyan gelmesin diye mumyalama teknikleri kullanılırken vakitle mezarda meyyit vücuda ziyan gelmesin, gelirse de yerine geçsin diye heykelcikler yapılıyordu. Sanatın ve uygarlığın tesiriyle, mumyalamanın yerini büstler ve portreler almaya başladı. Rönesansla birlikte gerçeğin tasviri kusursuz boyutlara ulaştı lakin kâfi değildi. Sanatta üç boyutun kusursuz kullanımına “an”ın eklenmesi, var olan gerçekliğin olduğu üzere kaydedilmesi Fotoğraf aracılığıyla oldu.
Fotoğraf tarihine baktığımızda karşımıza birinci olarak Fransız mucit Joseph Nicéphore Niepce’in, meskeninin penceresinden 8 saat pozlayarak çektiği fotoğraf çıkar. 1827 tarihli bu imajın kaydedilmesi ve sabitlenerek günümüze kadar ulaşması, ışığa hassas yüzey ve kimyasalların keşfiyle mümkün oldu. Ama fotoğraf çekmek için gerekli mekanik sistemin yani Camera Obscura’nın bulunuşu çok daha eskiye dayanır.
Camera Obscura nedir?
Camera Obscura; pinhole, iğne deliği kamera ya da karanlık kutu olarak da bilinen bir manzara üretme düzeneğidir. Bu düzenekte fotoğraf makinelerindeki objektiflerin yerini iğne ucu genişliğinde (0,25-1 mm) bir delik alır. Işık bu delikten geçer ve deliğin karşısında, aykırı bir imaj oluşur. Camera Obscura bazen bir oda bazen de küçük bir kutu olabilir.
Sistemin temel çalışma prensibine ait günümüze kadar ulaşabilmiş birinci söz Mohizm’in de kurucusu olan Çinli düşünür Mo Di’ye ilişkin. M.Ö. 470-390 yılları ortasında yaşayan Mo Di, deneysel müşahedeleri sonucunda karanlık bir ortama açılan küçük bir delikten geçen ışığın, dışarıda bulunan ışıklı objenin baş aşağı bir yansımasını oluşturduğunu keşfetti.
Camera Obscura’nın çalışma prensibi
M.Ö. 4. yy.da Yunan Filozof Aristoteles, güneş tutulması manzarasını yere yansıtmak için kevgir deliklerinden ışığın geçişini inceledi. Aristoteles, küçük bir delikten geçen ışığın karanlık bir kutu ya da ortamda oluşturduğu tesirin optik prensiplerini anlamlandırdı. Aristo’dan sonra Yunan Matematikçi Öklid de ışığın optiklerden düz bir çizgi halinde yayıldığından bahsetti ve Camera Obscura’nın çalışma prensibini destekleyen çalışmalar yaptı.
İbn-i Heysem’in üç mum deneyi
11. yy.da yaşayan, çağdaş optiğin babası İbn-i Heysem, bu sistem aracılığıyla ışığın doğrusal nitelik kazandığını tespit etti. İbn-i Heysem “görme” eylemininnesnelerden yansıyan ışığın, kişinin gözüne girmesiyle meydana geldiğini söz eden birinci bilim insanı oldu. O vakitlerde bilim insanları, delikten geçen ışığın tesirlerinden bahsediyordu aslında lakin İbn-i Heysem, ışığın manzara oluşturduğunu birinci sefer tanımladı ve iğne deliği kamerayı icat etti. Camera Obscura terimi ise birinci defa 1604 yılında Johannes Kepler tarafından kullanıldı.
Camera Obscura’yı birinci evvel ressamlar kullanmaya başladı
16. yy’da Leonardo Da Vinci, Camera Obscura ve insan gözünün ortasındaki benzerliği fark ederek çalışmalarında bu sistemden yararlandı. Karanlık kutu üzerinde çoklu ve farklı genişliklerdeki deliklerle birçok deney yaptı. Da Vinci ve periyodun birçok değerli ressamı imajda perspektifi gerçek yansıtma maksadıyla Camera Obscura’yı kullandı. O yıllara kadar ışığın, iğne ucu genişliğindeki bir delikten geçmesiyle elde edilen manzaranın daha keskin olması için Camera Obscura’ya mercek eklenmeye başladı. Ekseriyetle bir oda büyüklüğünde olan Camera Obscura, 1685 yılında Johann Zahn tarafından daha küçük ve taşınabilir hale getirildi.
Tarihte bilinen birinci fotoğraf
Fotoğraf makinesinde insan gözünün yerini alan merceklerden geçen ışık, fotoğrafı oluşturur. Gözle görüp algılayamadığımız vakit diliminin kaydı, fotoğraf sayesinde mümkün olur. Fotoğrafın icadının habercisi olan bu gelişmelerden sonuncusu da manzarayı kaydetme ve sabitlemeyi sağlayan kimyasalların bulunuşu oldu. 19. yy.da ışığa hassas kimyasallarla kaplı metal plakanın (günümüzde sensör bu fonksiyonu görür) Camera Obscura’ya yerleştirilmesiyle birinci fotoğraf kaydedildi.
Günümüze ulaşan kaynaklara nazaran tarihteki birinci fotoğraf 1827 yılında Joseph Nicéphore Niépce tarafından çekildi. Sistem üzerinde yer alan iğne ucu genişliğindeki delikten 8 saat boyunca geçen ışık, kutu içerisindeki ışığa hassas yüzeyde bu imgeyi oluşturdu. Sabitleyici kimyasallarla fotoğrafın günümüze kadar ulaşması mümkün oldu. Tarihteki birçok buluş üzere fotoğraf da sırf bir kişinin icadı olarak nitelendirilemez. Birebir devirlerde farklı bölgelerde yaşayan birçok bilim insanı da fotoğrafın icadı ve gelişimi için değerli çalışmalar yapıyordu. Lakin fotoğrafın tarihi gelişiminde mucit Nicephore Niepce’in ve doğal ki Camera Obscura’nın tartışmasız en kıymetli yere sahip olduğunu söylemek hiç de yanlış olmaz.
